اقتصاد در خدمت عموم مردم
جون مک دونل، وزیر اقتصاد در دوات سایه جرمی کوربین در بریتانیا است که در صورت پیروزی حزب کارگر در انتخابات آینده، سازماندهی سرنوشت اقتصاد این کشور را در دولت کوربین هدایت خواهد نمود. او در کتابی که این روزها با عنوان Ecnomics for the Many انتشار داده است، مواضع دولت آتی را درباره ی برنامه اقتصادی برمی شمرد. این مواضع در آغاز کتاب چنین توصیف می گردد: «ما به هیچ چیز کمتری قانع نیستیم، جز برپایی جامعه ای عادلانه، دمکراتیک و پیگیر در تأمین رفاه عمومی.»
گرچه شرایط حاکم بر کشور امپریالیستی انگلستان با ایران که زیر سلطه ی اقتصاد امپریالیستی– اسلامی دست و پا می‌زند و همانند انگلستان دچار بحران اقتصادی تشدید یابنده است، قابل مقایسه نیست، باوجود این نگاهی به مضمون کتاب مک دونل می‌تواند برای درک شرایط و اشکال نبرد طبقاتی کنونی در ایران سودمند باشد. به ویژه مقایسه میان برنامه ی طرح شده در این کتاب و برنامه ی جایگزین به جای برنامه اقتصاد امپریالیستی– اسلامی در ایران سودمند است.
مک دونل با اشاره به انتخاب کوربین به ریاست حزب کارگر بریتانیا در سپتامبر سال 2015، آن را آغاز دوران استحاله ی سیاسی انگلستان می نامد. چنین راهی را حاکمیت سرمایه داری وابسته در ایران مسدود ساخته است. در حالی که کلیت حاکمیت سرمایه داری در ایرانِ جمهوری اسلامی خواستار اجرای برنامه نئولیبرال خصوصی سازی و نابودی قوانین اجتماعی در دفاع از منافع زحمتکشان و همه ی مردم و خلق های ایران است، برنامه ارایه شده در این کتاب وظیفه ی بازسازی اقتصادی– اجتماعی را به سود «رفاه عمومی» یا عدالت اجتماعی دنبال می کند.
سه اصلی که در این کتاب برجسته می شود، آن طور که سدریک دوراند امروز در جهان جوان (نهم ژانویه ی 2019)
خاطرنشان می سازد، نشان آن است که «”چپ” در سه صحنه ی تعیین کننده ی اجتماعی، جایگاه خود را در نبرد ایدئولوژیک بازمی یابد: مساله ی مالکیت، استقلال تکنولوژیکی و عدالت اجتماعی.»
پیامد صحنه ی مالکیت که در چهل سال گذشته با خصوصی سازی هستی اقتصادی جامعه به سود گروه کوچکی تغییر یافته است، با شفافیت و با داده‌های آماری در کتاب نشانداده می شود. پیامد چنین وضع، ایجاد نابسامانی های ناشی از نابودی دستاوردهای اجتماعی توده های مردم است: نابودی روزافزون عدالت اجتماعی، رشد ناامنی اقتصادی، رشد بخش مالی اقتصاد، تقلیل سطح سرمایه گذاری، تشدید تفاوت نابسامانی ها در مناطق مختلف کشور، وخیم تر شدن شرایط کار وغیره؛
در ایران نیز ما با همه ی این نابسامانی ها روبرو هستیم. روز کار شانزده ساعته در بخش‌های اقتصادی آزاد، بی آبی مناطق، بیکاری و تشدید فقر در کنار ثروت‌های نجومی وغیره نمونه‌هایی از پیامد خصوصی سازی در ایران نیز است.
برنامه مک دونل بازگرداندن خصوصی سازی ها از طریق به حرکت انداختن سه اهرم است: اول– توسعه ی بخش تعاونی؛ دوم– توسعه کنترل مستقیم و غیرمستقیم فعالیت اقتصادی در محل و منطقه ها؛ عمومی (دولتی) ساختن بخش‌های استراتژیک اقتصادی– اجتماعی.
اول– وظیفه ی انقلاب دمکراتیک در مساله ی مالکیت، عبارت است از تأمین نیازهای اقتصادی جامعه که باید به سود عمومی تحقق یابد. همزمان با تغییر در وضع مالکیت عمومی، بازتولید شرایط و ایجاد قابلیت تأثیر گذاری عمومی بر روی حفظ محیط زیست است.
دوم– با مفهوم استقلال تکنولوژیکی، منظور بازتولید حاکمیت عمومی بر پایگاه های دیجیتالی است که اکنون از استقلال بی درو پیکری برخوردار هستند. این مونوپول ها در صحنه دیجیتالی با کارکرد خود، منافع عمومی را به خدمت دستیابی به سود برای خود بدل ساخته اند. از این رو باید کارکرد آن‌ها محدود گردد و در خدمت منافع عمومی قرار داده شود. در کتاب اندیشه‌های بسیاری در این زمینه مطرح شده است.
سوم– سومین صحنه ی در برنامه طرح شده در کتاب، ارایه ی طرحی همه جانبه برای امور و نیازهای عمومی جامعه است. نام آن«حق برخورداری از نیازهای هستی» است: آموزش، سلامتی– بهداشت، وسایل نقلیه ی عمومی، ارتباطات، آموزش و تربیت کودکان و سرپرستی سالمندان و امثال آن.
به منظور دستیابی به این هدف‌ها باید سرمایه‌گذاری وسیع عمومی انجام گرددا هدف تولید فرصت شغل در بخش‌های خدماتی و تولیدی است ..
سدریک دوراند در پایان توصیف کتاب بر این نکته تأکید دارد که تغییر شرایط نشان می دهدکه دوران اقتصاد نئولیبرال به پایان خود رسیده است.
ترجمه کتاب و یا بازتاب نکات وسیع‌تری از مضمون آن می‌تواند کمک باشد برای درک بهتر شرایط نبرد علیه اقتصاد سیاسی امپریالیستی– اسلامی در ایران و ارایه طرح جایگزین مردمی– دمکراتیک و ملی– ضدامپریالیستی در میهن ما.
بر خلاف شرایط در بریتانیا، مبارزه علیه اقتصاد سیاسی امپریالیستی– اسلامی دارای صحنه ی پر اهمیت ملی است که علیه تبدیل ایران به نومستعمره ی اقتصاد امپریالیستی عمل می‌کند و سرشت رهایی بخش برنامه جایگزین را تشکیل می دهد.