• با تشدید تحریمهای اقتصادی علیه ایران، مهاجران افغان به عنوان آسیب پذیرترین قشر جامعه ایران، زندگی بینهایت سختی را میگذرانند و پای بازگشت به افغانستان و توان مالی برای رفتن به کشورهای اروپایی را ندارند …
اخبار روز: www.akhbar-rooz.com
آدينه ۲۷ ارديبهشت ۱٣۹٨ – ۱۷ می ۲۰۱۹
فعالان مسائل مهاجران افغانستان میگویند با تشدید تحریمهای اقتصادی علیه ایران، مهاجران افغان به عنوان آسیب پذیرترین قشر جامعه ایران، زندگی بینهایت سختی را میگذرانند و پای بازگشت به افغانستان و توان مالی برای رفتن به کشورهای اروپایی را ندارند.
آمارهای سازمانهای بینالمللی نشان میدهد تحریمهای اقتصادی آمریکا علیه ایران باعث شده است که بخشی از جامعه مهاجران افغانستان به کشورشان بازگردند. این گروه که بالغ بر صدها هزار نفر میشوند، عمدتا مهاجران بدون مدرک اقامتی هستند که برای تامین مخارج زندگی خانوادههایشان در افغانستان به ایران مهاجرت کردهاند و با افت ارزش تومان در برابر دلار به افغانستان بازگشتهاند.
آن بخش از جامعه مهاجران که توان اقتصادی نزدیک به متوسطی داشتهاند، به اروپا مهاجرت کردهاند و بقیه مهاجران بعد از گذشت ۴ دهه همچنان در ایران زندگی میکنند.
افغانستان در سالهای اخیر پس از سوریه، بیشترین جمعیت مهاجر را به کشورهای اروپایی فرستاده است.
تلخترین راهکار
قربان ترخان، روزنامهنگار و یک فعال اجتماعی از جامعه مهاجران افغانستان به یورونیوز میگوید: «تداوم بحران اقتصادی در ایران، جامعه مهاجر را واداشته تا برای حل مشکلات اقتصادیشان به تلخترین راهکارها دست بزنند. این راهکارها شامل باز داشتن فرزندان از تحصیل و دریغ کردن آرزوی زندگی بهتر برای نسل سوم مهاجرت در ایران و تثبیت نسل سوم مهاجرت در طبقه کارگر است.»
این فعال جامعه مهاجر با همکارانش از چند سال به این سو فعالیتهایی برای امدادرسانی به مهاجران انجام داده است. از جمله این فعالیتها جذب برخی کمکهای داخلی و خارجی خیریه برای آسیب پذیرترین اقشار جامعه مهاجر بوده است و به گفته آقای ترخان، وی و همکارانش بیش از دیگران مشکلات جامعه مهاجر را لمس کردهاند.
وی میگوید: «من بارها شاهد وضع نابسامان اقتصادی خانوادههایی بودم که هر سال یکی از فرزندانشان را برای تامین حداقل نیازهای زندگی از تحصیل محروم کردند تا هم بار اقتصادی تحصیل را از دوش خانواده بردارند و هم فرزندانشان را وارد بازار کار در مشاغل کم درآمد کنند، چون چارهای جز این ندارند. خانوادهای را میشناسم که از شش فرزندش، چهار فرزندش را از تحصیل بازداشته است.»
بیکاری، کاهش درآمد و چند برابر شدن هزینههای زندگی
سفارت جمهوری اسلامی ایران در کابل، یکی از سفارتهایی است که در سالهای گذشته، با حجم گستردهای از درخواستهای ویزا از طرف شهروندان افغانستان مواجه بوده است و برای محدود کردن درخواستهای ویزا وثیقههایی به مبلغ ۳۰۰ یورو از متقاضیان درخواست میکرده اما شواهد نشان میدهد که با اجرای تحریمهای اقتصادی آمریکا در ایران، حجم درخواست ویزا برای مسافرت به ایران به شدت کم شده است. به این ترتیب سفارت ایران وثیقه ۳۰۰ یورو برای درخواست کنندگان ویزا را حذف کرد تا درخواست کنندگان سفر به ایران با دست بازتری ارزهای خارجیشان را در ایران به مصرف برسانند.
محمد یوسفی، استاد سنگ کاری است و هرازگاهی که بیکار میشود برای یافتن پول، تاکسیرانی میکند. آقای یوسفی در شهر مشهد زندگی میکند، او به یورونیوز میگوید: «هر سال کارهای ساختمانی کمتر از سالهای قبل میشود. چون سرمایهای نیست که کاری شروع شود. در چنین شرایطی در یک هفته اگر تمام تلاشم را صرف کنم، میتوانم حداکثر سه روز کار کنم. آن هم با نرخی کمتر از سالهای قبل. اگر در گذشته روزی میتوانستم ۸۰ هزار تومان درآمد داشته باشم آن هم حداقل ۵ روز در هفته میتوانستم سر کار باشم اما اکنون ناچارم با ۵۰ هزار تومان در روز کار کنم؛ چون کار نیست، همه بیکاریم و رقابت برای یافتن کار زیاد است در حالیکه قیمت مواد خوراکی چند برابر شده است و من ناچارم روزهای بیکاری تاکسیرانی کنم، مشکل اینجاست که پول در بین مردم نیست؛ بیشتر مردم ترجیح میدهند سوار اتوبوس و قطار شهری شوند.»
تاکسیرانی جزو مشاغلی است که در لیست ارائه شده اداره اتباع و مهاجرین خارجی وزارت کشور ایران جایی ندارد. طبق این لیست، مهاجران افغانستان در پایینترین سطوح کارگری، حق کار دارند که بر اساس نوع شغل، پایینترین درآمدها را به خود اختصاص میدهد.
اخراج جمعی مهاجران غیرممکن است
در دو روز گذشته نماینده ویژه کشور چین در امور افغانستان به تهران سفر کرد و در جریان دیدار با عباس عراقچی معاون وزیر خارجه ایران، بر تعهد کشورهای منطقه در تامین صلح و ثبات در افغانستان تاکید کرد.
هر چند وزارت خارجه ایران، اطلاعات بیشتری درباره جزئیات صحبتها ارائه نکرد اما این سفر پس از صحبتهای واکنش برانگیز عراقچی انجام شد که اعلام کرده بود با به صفر رسیدن فروش نفت ایران، ممکن است ایران از مهاجران افغانستان بخواهد که این کشور را ترک کنند.
این سخن با واکنشهای گستردهای در جامعه ایران و افغانستان در سطوح سیاسی و اجتماعی مواجه شد. عراقچی بار دیگر در حضور رسانهها در توضیح اظهارنظر چند روز قبل، آماری از حضور مهاجران افغانستان و اشتغال به کار آنها ارائه کرد که نسبت به آمارهای اعلام شده وزارت کشور ایران که مسئول اصلی آمارگیری از تعداد مهاجران افغانستان در ایران است، تفاوت فاحشی داشت.
در آمارهای رسمی وزارت کشور ایران حدود یک و نیم میلیون مهاجر افغان در ایران زندگی میکنند اما عراقچی آمار مهاجران افغانستان در ایران را ۳ میلیون نفر اعلام کرد.
رضا رضایی، جامعه شناس در این باره میگوید: «عملی کردن اخراج دسته جمعی مهاجران افغان آسان نیست، به این دلیل که مهاجران سالها در این کشور زندگی کردهاند، علقهها و املاکی دارند و نسل سوم مهاجرت که به سنین جوانی رسیدهاند، با هنجارهای جامعه ایران بزرگ شدهاند. از یک طرف، این جوانان به افغانستان به دیده یک کشور بیگانه نگاه میکنند و افغانستان هم آمادگی پذیرش ندارد و از طرف دیگر، ایران به برخی از توافقنامههای بینالمللی حقوق بشر تعهد دارد و بر این اساس نمیتواند اقدام به اخراج اجباری و دسته جمعی مهاجران کند. چون اگر قرار بر این باشد که مهاجران به طور دسته جمعی از ایران بروند، ایران متعهد به بازگشت داوطلبانه مهاجران است.»
واکنش حکومت افغانستان
سال گذشته با وضع تحریمهای اقتصادی آمریکا، حکومت افغانستان اعلام کرده بود که از وضع تحریمها در ایران، افغانستان تاثیری نخواهد پذیرفت. سخنگوی ریاست جمهوری افغانستان گفته بود که تنها نگرانی این کشور در زمینه استفاده از بندر چابهار برای مسیر تجاری افغانستان در ایران است اما مساله وضع اقتصادی مهاجران افغانستان در ایران به عنوان موضوعی برای نگرانی حکومت افغانستان مطرح نبود.
حکومت افغانستان پس از صحبتهای معاون وزیر امور خارجه ایران، نگرانی خود را از بازگشت جمعی مهاجران با تاکید بر پایبندی ایران در توافقات سه جانبه ایران، افغانستان و پاکستان اعلام کرد.
سید نورالدین راغی، سرکنسول پیشین افغانستان در مشهد و استاد دانشگاه میگوید: «در دوره کاری خود هر چند سیستم سازی کردیم تا خدمات کنسولی را با حجم زیاد مهاجران ساماندهی کنیم اما خدمات حکومت افغانستان به مهاجران افغانستان طوری نبوده که جوابگوی نیازهای مهاجران بخصوص در زمان تحریمهای اقتصادی در ایران باشد و نمایندگیهای افغانستان هم آن امکانات را نداشتهاند که بتوانند در شان و موقعیت مهاجران خدمات رسانی کنند.»
وی با اشاره به تحریمهای اقتصادی در ایران میگوید که شاید تنها راه حل فعلی این باشد که مرزها باز شود تا مهاجران بتوانند به کشورهای اروپایی بروند اما باز شدن مرز ایران به تنهایی کافی نیست، باید مرز ترکیه و بعد مرزهای کشورهای اروپایی نیز به روی مهاجران افغان باز شود، ولی فعلا چنین کاری امکان پذیر نیست.
برای حل مشکل مهاجران افغانستان هیچ راهی جز این نداریم که مذاکرات صلح در افغانستان به نتیجه برسد تا این کشور ظرفیت پذیرش مهاجران را داشته باشد.