«تفرقه اندازى‏‏» نشان ضعف است اصلى‏‏ترین تضاد، نقطه آغاز تحلیل متحدان ما در مرحله کنونى‏‏، کیانند؟

١٣٨٨ / ١۶

آرمان گرامى‏‏

ابرازنظر شما داراى‏‏ وجه‏هاى‏‏ چندگانه‏اى‏‏ است. یکى‏‏ از آن‏ها هشدار شما درباره «سیاست تفرقه‏اندازى‏‏» اعمال شده پس از برگزارى‏‏ پلنوم هیجدهم کمیته مرکزى‏‏ حزب توده ایران مى‏‏باشد، که ظاهراً به نظر شما یکى‏‏ از علل پراکندگى‏‏ حاکم بر جنبش توده‏اى‏‏ است. این امر پراهمیت است، که علت موثر بودن «سیاست تفرقه‏اندازى‏‏» شناخته و درک شود، تا بتوان از این راه، امکان تاثیر آینده آن را در حزب محدود یا غیرممکن ساخت.

به مناسبتى‏‏، زنده‏یاد فرج‏الله میزانى‏‏ (جوانشیر) روزى‏‏ به نگارنده گفت: «رفقاى‏‏ افسرى‏‏ که از زندان‏هاى‏‏ سلطنتى‏‏- ساواکى‏‏ آزاد شدند، سرمایه معنوى‏‏ حزب توده ایران هستند. نمونه‏هاى‏‏ مشابه آن را بسختى‏‏ مى‏‏توان در جنبش جهانى‏‏ کارگرى‏‏ و کمونیستى‏‏ یافت.»

درون‏مایه همین سخن را کیانورى‏‏ روزى‏‏ درباره وجود شخصیت علمى‏‏- فرهنگى‏‏ و انقلابى‏‏ احسان طبرى‏‏ بیان کرد.

اگرچه رفیق عزیز خاورى‏‏، که شما از او در کنار رفیق صفرى‏‏ نام مى‏‏برید، از تاریخچه زندگى‏‏ دیگرى‏‏ از زنده‏یادان افسران شهید حزبى‏‏ برخوردار است، نباید فراموش نمود که او نیز یکى‏‏ از مبارزان و سرمایه‏هاى‏‏ معنوى‏‏ حزب توده ایران از دوران رژیم شاه- ساواکى‏‏ است و صداى‏‏ طنین «نــه» او به جلادان رژیم سلطنتى‏‏ در دالان تاریخ حزب طنین‏انداز است. این گذشته را باید به عنوان یک توده‏اى‏‏ ارج نهاد.

اندیشه و اسلوب علمى‏‏ ریشه پدیده‏ها را نشان مى‏‏دهد

باید توجه داشت، که اندیشه افتراقى‏‏ علمى‏‏ موظف است در همه بررسى‏‏ها، به‏ویژه در بررسى‏‏ و پژوهش تاریخى‏‏، ریشه و خط تکوینى‏‏ پدیده‏ها را از یک دیگر به طور متمایز کشف و جدا ساخته و آن‏ها را به طور افتراقى‏‏ بشناسد و درک کند. در غیر این صورت، بررسى‏‏ علمى‏‏ از استوارى‏‏ برخوردار نیست و آنطور که طبرى‏‏ مى‏‏گوید، «لـق مى‏‏شود».

براى‏‏ نمونه، آنچه که به نظر «سیاست تفرقه‏اندازى‏‏» مى‏‏رسد و خود را چنین مى‏‏نمایاند، ظاهر پدیده را تشکیل مى‏‏دهد. باید دید مضمون و درونمایه این پدیده چیست؟ بسنده ساختن شناخت به ظاهر پدیده را مارکس شیوه “تماشاگرى‏‏ نظرى‏‏” (نظاره‏گر ظاهربین) مى‏‏نامد که تنها ظاهر “هیروگلیف” را مى‏‏بیند. باید دید در پشت ظاهرامر، در پشت “هیروگلیف” چه مضمونى‏‏ نهفته است، واقعیت و حقیقت چیست؟ طبرى‏‏ در “درباره منطق عمل، چگونه مى‏‏توان به عمل اجتماعى‏‏ مبناى‏‏ علمى‏‏ بخشید” مى‏‏گوید: «پدیده غیر از ماهیت است. ظاهر چیز دیگر و باطن امر چیز دیگر مى‏‏گوید.». بدین‏ترتیب صدور حکم «سیاست تفرقه‏اندازانه» براى‏‏ توضیح آنچه که پس از پلنوم هیجدهم بر حزب گذشت، کفایت نمى‏‏کند.

نادرست دانست قناعت به ارزیابى‏‏ از سیاست این دوران در سطح «سیاست تفرقه‏اندازانه» را نباید برداشتى‏‏ “اخلاقى‏‏” پنداشت. اخلاق انقلابى‏‏ البته حکم مى‏‏کرد که پس از برگزارى‏‏ پلنوم هیجدهم رهبرى‏‏ جدید بکمک امکانات توسعه یافته، با تمام توان به دفاع از جان و حیثیت توده‏اى‏‏هاى‏‏ دربند بشتابد، تا کیانورى‏‏ مجبور نباشد با درد بگوید: «رهبرى‏‏ حزب، به خاطر نجات جان اعضاء و براى‏‏ باقى‏‏ ماندن حزب در صحنه مبارزه توده‏ها، از قهرمانى‏‏ چشم پوشید و ما بجاى‏‏ اینکه قهرمانى‏‏ آن‏ها را که دقیقاً در همین چشم پوشى‏‏ قرار داشت، به مردم نشان دهیم، سیاستى‏‏ را در پیش گرفتیم که ما را از جنبش واقعى‏‏ جامعه جدا ساخت و آن‏ها را موجوداتى‏‏ تسلیم شده و وامانده به مردم معرفى‏‏ کرد. چنان خود تسلیم را باور کرده‏ بودیم، که از هر کدام آن‏ها، تا زمانى‏‏ که زنده بودند، به تعداد انگشتان دست هم یاد نکردیم».

جستجوى‏‏ علت واقعى‏‏ آن رفتارى‏‏ که شما «سیاست تفرقه‏اندازى‏‏» مى‏‏نامید، براى‏‏ نمونه ازاین‏رو ضرورى‏‏ نیست، تا بتوان دفاع نکردن از اعضاى‏‏ رهبرى‏‏ در بند حزب توسط رهبرى‏‏ انتخاب شده در پلنوم هیجدهم را مورد انتقاد قرار داد. یعنى‏‏ به وجه اخلاقى‏‏ آن پرداخت. این کارى‏‏ است که باید انجام داد، کارى‏‏ فرعى‏‏ هم نیست، زیرا بدون اخلاق انقلابى‏‏، کشف و اعمال سیاست انقلابى‏‏ ممکن نیست. اما این وظیفه غیرفرعى‏‏، تنها وظیفه و به‏ویژه وظیفه عمده نیست. وظیفه عمده چیزى‏‏ دیگر است.

وظیفه عمده چیست؟

آنچه که در سخنان شما و نزد بسیارى‏‏ از رفقا «سیاست تفرقه‏اندازى‏‏» برداشت شده است، ریشه در درک و دریافت نکردن سیاست گذشته حزب توسط زنده‏یاد حمید صفرى‏‏ دارد. به‏ویژه او کوشید برداشت و درک خود را به حزب و رفقاى‏‏ توده‏اى‏‏ تحمیل کند. نه از راه مبارزه‏اى‏‏ طولانى‏‏ و اقناعى‏‏، که به شیوه تحکم و بورکراتیک و «تفرقه‏اندازانه». همه ابزارهاى‏‏ ممکن در این راه به کار گرفته شدند و مى‏‏شوند، ازجمله ابزارهایى‏‏ که شما هم برشمرده‏اید.

باوجود این وظیفه پژوهش توده‏اى‏‏ حکم مى‏‏کند، که توده‏اى‏‏ ها به کشف و درک علل ریشه‏اى‏‏ و واقعى‏‏ روند تکوینى‏‏ پدید آمدن پراکندگى‏‏ نظرى‏‏ و سازمانى‏‏ در حزب بپردازند. نگارنده مایل است در سطور زیر چنین کوششى‏‏ براى‏‏ نشان دادن این ریشه‏ها داشته باشد.

ارزیابى‏‏ حزب توده ایران درباره روند انقلابى‏‏ در ایران، که در یک بحث و گفتگوى‏‏ درون حزبى‏‏ در طول زمان شکل گرفت و در مراحلى‏‏ بشدت متضاد بود، نهایتاً در اسناد پلنوم‏هاى‏‏ شانزدهم و هفدهم حزب بروز کرد و به تصویب رسید. بحث‏هاى‏‏ پیش گفته که سال‏ها جریان داشت تا به نتیجه برسد، با تغییرات در رهبرى‏‏ حزب نیز همراه بود. بخشى‏‏ از نسل جوان حزبى‏‏ که سال‏ها در سمت‏ها و مسئولیت‏هاى‏‏ اجرایى‏‏ انجام وظیفه کرده بودند، بدون آنکه سمت‏هاى‏‏ حزبى‏‏ در سطح رهبرى‏‏ حزب داشته باشند، به مسئولیت‏هاى‏‏ بالا نایل شدند. زنده‏یاد جوانشیر (فرج‏الله میزانى‏‏)، منوچهر بهزادى‏‏، امیر نیک‏آئین (دانش)، رفقاى‏‏ زنده‏یاد افسران در بند، رحمان هاتفى‏‏ و دیگران، نمونه‏هایى‏‏ از این جابجایى‏‏هاى‏‏ سازمانى‏‏ در رهبرى‏‏ حزب توده ایران بود. رفیق عزیر خاورى‏‏ عضو هیئت سیاسى‏‏ کمیته مرکزى‏‏ شد. حمید صفرى‏‏ چنین سمتى‏‏ را از پیش داشت.

درونمایه سیاست علمى‏‏ حزب توده ایران را زنده‏یاد جوانشیر در “سیماى‏‏ مردمى‏‏ حزب توده ایران” به صورت فشرده، اما براى‏‏ بررسى‏‏ حاضر کامل و جامع برشمرده است. اسناد دیگر حزبى‏‏ کوچک‏ترین نوسان و یا انحرافى‏‏ را از آنچه جوانشیر در اثر پیش گفته برشمرده است، نشان نمى‏‏دهند. براى‏‏ صرفه‏جویى‏‏ در وقت و نیرو، در اینجا به سراغ اسناد دیگر نمى‏‏رویم. اما تردیدى‏‏ نباید داشت، که هیچ پژوهشگرى‏‏ نخواهد توانست از اسناد دیگر حزبى‏‏، نشانى‏‏ از نادرستى‏‏ برداشت جوانشیر در “سیماى‏‏ مردمى‏‏ حزب توده ایران” نشان و ارایه دهد. چنانکه تاکنون نیز مخالفان سیاست گذشته حزب نتوانسته‏اند چنین نکات متفاوت یا مخالفى‏‏ را در اسناد حزبى‏‏ نشان دهند. دیرتر نظر احسان طبرى‏‏ در این زمینه بیان خواهد شد که در تائید کامل برداشت جوانشیر در “سیماى‏‏ مردمى‏‏ حزب توده ایران” است.

شاید گفته شود که در آن دوران، ابرازنظرهاى‏‏ دیگر به چاپ رسانده نمى‏‏شدند؟! اما لااقل باید بتوان در نوشتارها و اسناد پس پلنوم هیجدهم و بعد از آن نکات استدلالى‏‏ در نادرستى‏‏ سیاست گذشته حزب یافت؟!  آیا چنین است؟ اگر کسى‏‏ سراغ دارد، مطرح سازد. اگر کسى‏‏ استدلالى‏‏ در نادرستى‏‏ سیاست گذشته حزب دارد، بیان کند. اکنون خود استدلال کند!

واقعیت آنست که نه استدلالى‏‏ در این باره توسط زنده‏یاد حمید صفرى‏‏ در اسناد پلنوم هیجدهم کمیته مرکزى‏‏ ارایه شده و نه در هیچ نوشتار دیگرى‏‏ دلایل و استدلال درباره نادرستى‏‏ سیاست گذشته حزب مطرح شده‏اند.

هنگامى‏‏که یورش ناجوانمردانه به حزب و زندان و کشتار توده‏اى‏‏ها بیان مى‏‏شود و از آن شکست انقلاب نتیجه‏گیرى‏‏ مى‏‏شود، هنگامى‏‏ که با پذیرش ادعاى‏‏ دشمنان حزب توده ایران، نادرستى‏‏ سیاست «رهبرى‏‏ وقت» حزب، که پیش‏تر نام شمارى‏‏ از آن نامیده شد، را گویا «پیروى‏‏ از زعامت» خمینى‏‏ مى‏‏نامند و آن را دلیل شکست انقلاب عنوان مى‏‏کنند، به مفهوم پژوهش علمى‏‏، استدلال نمى‏‏کنند، بلکه تنها “تز”ى‏‏ مطرح مى‏‏شود که صحت آن باید به اثبات رسانده شود. در غیر این صورت، تز در سطح یک ادعاى‏‏ بى‏‏پایه و اساس باقى‏‏ مى‏‏ماند!

آیا تاکنون چنین استدلالى‏‏ ارایه شده است؟ در کجا؟

بدیهى‏‏ است که در چنین شرایطى‏‏، یعنى‏‏ در شرایط فقدان استدلال علمى‏‏، باید انواع ابزارهاى‏‏ دیگر براى‏‏ اعمال بوروکراتیک تفوق سازمانى‏‏ که به قول رفیق عزیز خاورى‏‏ «از بد حادثه» به دست آورده شده است، به خدمت گرفته شود. «سیاست تفرقه‏اندازى‏‏» یکى‏‏ از این ابزارهاست، که ریشه در ناتوانى‏‏ استدلال دارد. ریشه در ضعف اندیشه علمى‏‏ و توان روشنفکرانه براى‏‏ اثبات نظر دارد.

«سیاست تفرقه‏اندازى‏‏» تنها ابزار را نیز براى‏‏ جبران ضعف استدلال تشکیل نمى‏‏دهد. “کنارگذاشتن‏ها” و “اخراج‏ها” از یک سو و “بالا کشیدن‏هاى‏‏” نادرست و غیرمستدل از سوى‏‏ دیگر، نمونه‏هاى‏‏ دیگر این ابزارها مى‏‏باشند.

در گذشته، همانطور که پیش‏تر اشاره رفت، رفقایى‏‏ از جنس جوانشیرها، بهزادى‏‏ها، نیک‏آئین‏ها، زرشناس‏ها، دانش‏ها و دیگران و دیگران سال‏ها به عنوان کادرهاى‏‏ حزبى‏‏ در زندگى‏‏ و هستى‏‏ حزب و جنبش توده‏اى‏‏ مبارزه کردند، تا در پلنوم‏هاى‏‏ شانزدهم و هفدهم حزب به مسئولیت و مقامات حزبى‏‏ نایل شدند. پس از سال‏ها مبارزه و استخوان نرم کردن‏ها. اما در جریان و بعد از پلنوم هیجدهم و همچنین در برگزارى‏‏ کنفرانس ملى‏‏، مبارزان توده‏اى‏‏ از راه رسیده به مسئولیت‏هاى‏‏ بالاى‏‏ حزبى‏‏ تا سطح عضویت در هیئت سیاسى‏‏ برگمارده شده و در کوتاه‏ترین زمان از مسئولیت‏هاى‏‏ خود کنار زده شدند. از این طریق که دیگر به جلسه حزبى‏‏ فراخوانده نشدند. سرنوشت هیئت سیاسى‏‏ یازده نفره منتخب پلنوم فروردین ماه ١٣۶٩ تنها نمونه از این “سیاست” نیست.

بدیهى‏‏ است که مى‏‏تواند چنین ضعف در اندیشه و عمل براى‏‏ بیننده، خود را به‏مثابه تظاهر «سیاست تفرقه‏اندازانه» بنمایاند و توسط او درک شود. در حالى‏‏ که ریشه علّى‏‏ آن، سیاست نادرست سازمانى‏‏ است، که موازى‏‏ با ارزیابى‏‏ و برداشت نادرست از سرشت انقلاب بهمن به خدمت گرفته مى‏‏شود. این شیوه پیامد قانونمند زیرپا گذاشتن اندیشه و اسلوب علمى‏‏- دیالکتیکى‏‏ ارزیابى‏‏ و پژوهش درباره نبرد طبقاتى‏‏ در جامعه مى‏‏باشد. پژوهشى‏‏ که برپایه آن باید وظیفه‏هاى‏‏ حزب توده ایران، حزب طبقه کارگر ایران، در هر مقطع تاریخى‏‏ تعیین گردند.

سیاست اعمال شده کنونى‏‏ در حزب توده ایران، از اسلوب علمى‏‏- دیالکتیکى‏‏ پژوهش پیروى‏‏ نمى‏‏کند. سردرگمى‏‏، همانطور که ازجمله در نوشتار “به اندیشه، سنن و ایدئولوژى‏‏‏ انقلابى‏‏‏ حزب توده ایران باورمندیم! سه جریان فکرى‏‏‏ در جنبش توده‏اى‏‏”‏ (http://www.tudeh-iha.com/?p=966&lang=fa ) بیان شد، ناشى‏‏ از آن است که آغاز اندیشه پژوهشگر، تعیین “اصلى‏‏ترین تضاد” در جامعه نمى‏‏باشد. تضادى‏‏ که سرشت شرایط حاکم را نشان داده و وظیفه‏هاى‏‏ ما را در مرحله کنونى‏‏ متبلور مى‏‏سازد.

سیاست حزب توده ایران در برابر انقلاب بهمن از این نقطه آغازمى‏‏شود، که با کشف و تعریف دو تضاد میان مردم و حاکمیت از یک سو و میان مردم و امپریالیسم از سوى‏‏ دیگر، سرشت مردمى‏‏- ضددیکتاتورى‏‏ و ملى‏‏- ضدامپریالیستى‏‏ انقلاب نتیجه‏گیرى‏‏ شده و انقلاب به عنوان “مرحله انقلاب ملى‏‏- دموکراتیک” ارزیابى‏‏ مى‏‏شود. علت و معلول، رشته تکوینى‏‏ روند رشد اجتماعى‏‏ و بازتاب آن در اندیشه پژوهشگر در همنوایى‏‏ و همخوانى‏‏ کامل هستند. یکپارچه و استوار هستند، همانند «سنگى‏‏ خاراگین» که جوانشیر  در سیماى‏‏ مردمى‏‏ حزب توده ایران سرشت علمى‏‏ پژوهش حزب را مى‏‏نامد.

در دوران پس از پلنوم هیجدهم، این اسلوب علمى‏‏- دیالکتیکى‏‏ ترک شد. بدون نیاز ترک شد. بدون ارایه حتى‏‏ یک استدلال ترک شد. ترک شد، زیرا و تنها از این‏رو، که با «بد حادثه»اى‏‏ همراه گشت، که به برترى‏‏ سازمانى‏‏ آن‏ عناصر انجامید، که در خلاء ایجاد شده، سرنوشت حزب و مسئولیت رهبرى‏‏ آن را بدست آوردند. دیگر استدلال براى‏‏ گویا نادرست بودن سیاست گذشته حزب ضرورى‏‏ نبود. روند جابجایى‏‏ اندیشه، چنانچه در دو دهه گذشته انجام شده بود و با نبرد درون حزبى‏‏ طولانى‏‏ همراه بود، به طور طبیعى‏‏ تحقق نیافت.

پیامد این وضع آنست که امروز، سیاست حزب از این نقطه آغاز مى‏‏شود، که مى‏‏پرسد: “متحدان ما در مرحله کنونى‏‏، کیانند؟” با تعیین این نیرو، سیاست ما تعریف و تعیین مى‏‏شود. برپایه شیوه نادرست بالا، پراکندگى‏‏ نظرى‏‏ و سازمانى‏‏ در حزب توده ایران و جنبش توده‏اى‏‏ امرى‏‏ قانونمند مى‏‏شود.

این امرى‏‏ غیرطبیعى‏‏ نیست که در حزب طبقه کارگر نیز گروه و نظرهاى‏‏ متفاوتى‏‏ براى‏‏ تعریف “متحد” در این دوران وجود داشته باشد. انواع علایق و منافع و شناخت و تاریخچه فردى‏‏ افراد در این روند نقش دارد. زمینه علمى‏‏ و محک علمى‏‏ براى‏‏ شناخت ازبین مى‏‏رود. به قول طبرى‏‏ در “درباره منطق عمل”، بحث «سیستمى‏‏» بر پژوهش حاکم نیست. بحث در سطح فردى‏‏، اندیویدوالیستى‏‏، انجام مى‏‏شود. “پلورالیسم” نظرى‏‏ براى‏‏ تعیین متحد، به مفهوم پسامدرنى‏‏ آن حاکم است: “هر کس یک شخصیت یکتاست و داراى‏‏ نظر و دیدگاه خود مى‏‏باشد و این عین دموکراسى‏‏ است”. در چنین شرایطى‏‏ تفرقه و پراکندگى‏‏ البته قانونمند بوده و حاکم مى‏‏گردد. سرنوشتى‏‏ که با آن روبرو هستیم.

تفاوت برداشت ماتریالیسم دیالکتیکى‏‏ با اندیشه پیش از مارکس در آن است که مارکسیسم «تجربه را محک درستى‏‏ یا نادرستى‏‏ تئورى‏‏» و تصمیم و عملکرد حزب برپایه آن، مى‏‏داند. طبرى‏‏ «پیوند صمیم تئورى‏‏ و پراتیک» را در رساله پیش گفته “درباره منطق عمل” اجتناب‏ناپذیر اعلام مى‏‏کند. او در آنجا ضرورت «آموزش از عمل» را برجسته ساخته و همانند آموزگارى‏‏ متعهد و دانشمندى‏‏ سختگیر آن را در دفتر «انقلابیون طرازنوین» به ثبت مى‏‏رساند. او در بند ٣ از بخش دوم رساله، بخش «مرحله پراتیک» چنین مى‏‏گوید: «٣- اکنون باید از مجموع این وظایف مبرم مشخص‏ترین وظایف روز را در عرصه‏هاى‏‏ مختلف معین کنیم، تا از مرحله تماشاگرى‏‏ نظرى‏‏ خارج شویم و گام در عرصه پرهیاهوى‏‏ و تاریخساز عمل بگذاریم. …» و از آن در “پایان سخن” چنین نتیجه‏گیرى‏‏ مى‏‏کند: «براى‏‏ انقلابیون طرازنوین، هیچ روش دیگرى‏‏ جز پیوند صمیم تئورى‏‏ و پراتیک روا نیست.»

تجربه ناموفق تعیین سیاست حزب از راه یافتن و تعیین کردن متحدان که در دو دهه اخیر به اسلوب تعیین سیاست حزب توده ایران تبدیل شده است، برپایه نکات پیش گفته، نیاز به تدقیق دارد.

این بررسى‏‏ انتقادى‏‏، کارى‏‏ جمعى‏‏ است. طبرى‏‏ همانجا کار جمعى‏‏ را «بهتر» مى‏‏نامد: «چون بررسى‏‏ غالباً در جمع انجام مى‏‏گیرد  – و بهتر است در صورت امکان در جمع صورت گیرد – …».

تمنا براى‏‏ گفتگوى‏‏ صمیمانه درباره تحلیل شرایط ایران و نتیجه‏گیرى‏‏ از آن، که “توده‏اى‏‏ها” از آغاز انتشار خود در میان گذاشته است، از پشتوانه تئوریک بالا برخوردار است. اینکه “هاتف رحمانى‏‏” در “نوید نو” (اول اسفند ١٣٨٧) بررسى‏‏ جمعى‏‏ و مشترک را فقط میان «صلاحیت‏داران راى‏‏» مجاز مى‏‏داند، تنها از تنگ نظرى‏‏ ناشى‏‏ از قلعه ‏نشینى‏‏ اندیشه نتیجه نمى‏‏شود، که به آن دچار است، بلکه از عدم درک ضرورت و نیـاز حزب توده ایران است براى‏‏ بحث با توده‏اى‏‏ها و حتا با مخالفان و به‏ویژه داشتن گوش شنوا و حساس براى‏‏ انتقادات. ضعف تئوریک است که قلعه ‏نشینى‏‏ اندیشه و «سیاست تفرقه‏اندازانه» را ضرورى‏‏ و اجبارى‏‏ مى‏‏سازد. اشتباه قلعه نشینان فکرى‏‏ این نیست، که متکبرانه خود را از جنسى‏‏ جاافتاده‏تر از مسئول‏ها و رهبران حزب که نام برخى‏‏ از آن‏ها پیش‏تر نامیده شد، مى‏‏پندارند و گفتگوى‏‏ صمیمانه را در شان خود نمى‏‏دانند.

رفیق عزیر خاورى‏‏ بارها به نقش زندانیان توده‏اى‏‏ در دوران سلطنتى‏‏ اشاره کرده است، که هر کدام در زندان کانون بحث، حزب توده مینیاتورى‏‏ گفتگو و ستیز با دگراندیشان و مخالفان بوده‏اند و با موفقیت‏هاى‏‏ درخشانى‏‏ روبرو شده‏اند. اگر کیانورى‏‏ در “سخنى‏‏ با همه توده‏اى‏‏ها”، تاریخ حزب را تاریخ همین بحث و ستیزهاى‏‏ فکرى‏‏ مى‏‏نامد، بیان و بروز همین نقش کانون بودن اندیشه تئوریک و سیاسى‏‏ حزب توده ایران است، که در بحث‏ها تدقیق یافته و به نیروى‏‏ پرتوان براى‏‏ بحرکت درآوردن توده‏ها تبدیل شده.

سیاست موفق حزب توده ایران در ارتباط با سازمان فدائیان خلق در پیش و پس از پیروزى‏‏ انقلاب بهمن نیز برپایه گفتگوى‏‏ صمیمانه با این مبارزان به نتیجه لازم رسید. اما در آن دوران‏ها، مواضع قابل دفاع بودند و لذا به قلعه نشینى‏‏ اندیشه و بحث و گفتگو فقط با «صلاحیت‏داران راى‏‏» نیازى‏‏ نبود.

بدون گفتگویى‏‏ سازمان داده شد، یعنى‏‏ بدون دستورى‏‏ براى‏‏ بحث و گفتگو، نیرو به هرز رفته و بحث‏ها به انحراف کشانده خواهند شد. از این رو باید بر سر دستورکار بحث به توافق رسید. باید به این پرسش پاسخ داد، که آیا بحث درباره “اصلى‏‏ترین تضاد” در جامعه آغاز بحث است، یا تعیین متحدان؟ طبرى‏‏ براى‏‏ پاسخ به این پرسش در رساله پیش گفته مى‏‏گوید: «باید بینشى‏‏ انقلابى‏‏ داشته باشیم و چارچوب تاریخى‏‏- اجتماعى‏‏ عمل خود را بشناسیم.» او در بند نخست بخش “مرحله تئورک” رساله خواستار آنست که «چارچوب تاریخى‏‏ اجتماعى‏‏ فعالیت انقلابى‏‏ بر اساس تئورى‏‏ علمى‏‏» تعیین شود، که همان تعیین کردن «مرحله انقلاب» مى‏‏باشد. به عبارت دیگر، باید از منظر ماتریالیسم تاریخى‏‏ چارچوب فعالیت انقلابى‏‏ تعیین گردد و نه برپایه اتحادهاى‏‏ اجتماعى‏‏. اتحادها اهرم‏هاى‏‏ اجتماعى‏‏ هستند براى‏‏ تقویت نیروى‏‏ انقلاب در برابر نیروى‏‏ ضد انقلاب در به سرانجام رساندن انقلاب. طبرى‏‏ در سال ١٣۶٠ مرحله انقلاب ایران را «مرحله … گذار انقلابى‏‏ از یک جامعه سرمایه‏دارى‏‏ وابسته با بقایاى‏‏ نیمه فئودالى‏‏ و پدرشاهى‏‏ به سوى‏‏ یک نظام خلقى‏‏» اعلام مى‏‏کند. از درون این تحلیل و تعیین مرحله انقلاب متحدان شناخته و تعیین مى‏‏شوند و نه برعکس.

لذا بدون تعیین مرحله انقلاب، یعنى‏‏ بدون تعیین “اصلى‏‏ترین تضاد” در جامعه که با نفى‏‏ آن راه رشد ترقى‏‏ خواهانه به یک نظام خلقى‏‏ گشوده مى‏‏شود، نمى‏‏توان متحدان این دوران را شناخت و براى‏‏ جلب آن‏ها کوشید.

این بحث و گفتگو با و یا بدون قلعه نشینان نیز عملى‏‏ خواهد شد. مرز و سد «صلاحیت‏داران راى‏‏»، مرز و سدى‏‏ مصنوعى‏‏ و غیرنافذ است و تنها نشان کمبود اندیشه ضرور تئوریک و ناتوانى‏‏ در استدلال براى‏‏ مواضع مى‏‏باشد.

هر رفیق عزیزى‏‏ به اعتبار تاریخچه زندگى‏‏ خود، با حسن نیت و خواستى‏‏ مسلماً در خدمت حفظ مصالح حزبى‏‏، “متحدان” را تعیین مى‏‏کند و جایگاه حزب را در کنار اپوزیسیون از راست تا “چپ” خارج از کشور مى‏‏داند و با آن‏ها بدیدن نمایندگان پارلمان اروپایى‏‏ مى‏‏رود، باید بداند، که این متحدان نباید آنانى‏‏ باشند، و در واقع هم آنانى‏‏ نیستند که در خدمت پیشبرد «مرحله انقلاب»، متحدان حزب توده ایران، حزب طبقه کارگر ایران، باشند.

طبقه کارگرى‏‏ که با مبارزه براى‏‏ حفظ منافع آنى‏‏ خود، از منافع کل جامعه دفاع مى‏‏کند (مانیفست کمونیستى‏‏)، در جستجوى‏‏ متحدانى‏‏ است که راه رشد ترقى‏‏خواهانه انقلاب را نشان مى‏‏دهند. یعنى‏‏ در جستجوى‏‏ متحدانى‏‏ است در جهت تدارک پدید آوردن جامعه سوسیالیستى‏‏، متحدانى‏‏ در چارچوب برداشت “ماتریالیسم تاریخى‏‏”. ازاین‏رو است که طبقه کارگر باید میان وظایف دموکراتیک خود، یعنى‏‏ دفاع از حق تشکیل سندیکاهاى‏‏ مستقل، که شعار و خواست نمایش تشکل‏هاى‏‏ مستقل کارگرى‏‏ در ایران در روز اول ماه مه امسال نیز بود، با خواست دورنمایى‏‏- سوسیالیستى‏‏ پیوند ایجاد کند. پیوندى‏‏ که نمى‏‏تواند در اتحادهایى‏‏ عملى‏‏ گردد که نیروهاى‏‏ آن مى‏‏خواهند انقلاب “ملى‏‏- دموکراتیک” بهمن ۵٧ که داراى‏‏ زمینه‏هاى‏‏ ضد سرمایه‏دارى‏‏ است (بخش “حقوق ملت” و اصل‏هاى‏‏ ۴٣ و ۴۴ قانون اساسى‏‏)، یعنى‏‏ انقلابى‏‏ آزادیبخش در دوران گذار از سرمایه‏دارى‏‏ به سوسیالیسم مى‏‏باشد، را به سطح خواست‏هاى‏‏ سرمایه‏داران در انقلاب بورژوایى‏‏ یک قرن پیش بازگردانند و حاکمیت بلامنازع سرمایه‏دارانى‏‏ را برقرار سازند، که اجباراً باید متحدان طبیعى‏‏ امپریالیسم باشند، تا بتوانند به “حیات” خود و بقاى‏‏ حاکمیت خود زیر سایه «نظم نوین جهانى‏‏» امیدوار باشند.

پافشارى‏‏ مصمم حاکمیت یکدست شده سرمایه‏دارى‏‏ در ایران براى‏‏ اجراى‏‏ نسخه نولیبرال امپریالیستى‏‏ “خصوصى‏‏ و آزادسازى‏‏ اقتصادى‏‏” با هدف تاراج ثروت‏هاى‏‏ ملى‏‏ توسط سرمایه مافیایى‏‏ داخلى‏‏ و خارجى‏‏، هیچ معناى‏‏ دیگرى‏‏ جز تبدیل شدن این سرمایه‏داران به متحدان طبیعى‏‏ سرمایه مالى‏‏ امپریالیستى‏‏، به امید حفظ حاکمیت خود، ندارد!

مبارزه با دیکتاتورى‏‏ در دوران کنونى‏‏ مبارزه عمده‏اى‏‏ است. مبارزه براى‏‏ برپایى‏‏ شرایط برقرارى‏‏ آزادى‏‏هاى‏‏ دموکراتیک و قانونى‏‏ براى‏‏ مردم، مبارزه براى‏‏ حل تضاد عمده‏اى‏‏ در دوران کنونى‏‏ است، در این امر تردیدى‏‏ روا نیست. اما محدود شدن مبارزه تنها به این عرصه، فقط به جابجایى‏‏ میان لایه‏هاى‏‏ حاکمیت سرمایه‏دارى‏‏ مى‏‏انجامد. وظیفه حزب توده ایران، حزب طبقه کارگر ایران، تلفیق دو جنبه و دو سوى‏‏ تضاد عمده‏اى‏‏ است که بر جامعه حمکفرماست. یعنى‏‏ مباره همزمان براى‏‏ برپایى‏‏ یک اقتصاد ملى‏‏ در چارچوب دستاوردهاى‏‏ انقلاب بهمن، که انقلابى‏‏ ملى‏‏- دموکراتیک با گریش ترقى‏‏جویانه است، مى‏‏باشد. این گرایش ترقى‏‏ جویانه که در اصل‏هاى‏‏ اقتصادى‏‏ و زیربنایى‏‏ ۴٣ و ۴۴ تضمین شده است، در حال برباد رفتن مى‏‏باشد. سرمایه‏داران داخلى‏‏ آن را در بازار بورس به حراج گذاشته‏اند، تا بقاى‏‏ حاکمیت خود را تضمین کنند. با فروش سهام به خریداران حتى‏‏ بدون نام. یعنى‏‏ هر سرمایه مالى‏‏ هرز و سوداگر ناشناس در جهان قادر است ثروت‏هاى‏‏ ملى‏‏ ایران را “بخرد”. به ثمن بخس بخرد. امید سرمایه‏داران داخلى‏‏ با اجراى‏‏ این برنامه ضدملى‏‏، حفظ حاکمیت خود مى‏‏باشد. اگر حزب توده ایران در برابر این سیاست ضد ملى‏‏ نایستد، کدام نیروى‏‏ دیگر اجتماعى‏‏ باید به این وظیفه عمل کند؟  اگر حزب توده ایران اکنون در برابر این سیاست نایستد و با آن مخالفت نکند، در چه زمانى‏‏ باید این کار را بکند، به این وظیفه خود عمل کند؟

این شرایط هستند که زمینه جستجوى‏‏ متحدان را تشکیل مى‏‏دهند. برجسته ساختن حق قانونى‏‏ مردم به آزادى‏‏ و دموکراسى‏‏، وظیفه‏اى‏‏ مبرم و ضرورى‏‏ است. طرح تنها این آماج اما کمک رساندن به هدف ارتجاع داخلى‏‏ و خارجى‏‏ براى‏‏ دستیابى‏‏ به اهداف خود مى‏‏باشد و این روا نیست. روا نیست این سیاست را جایگزین سیاست علمى‏‏ گذشته حزب ایران نموده و به آن افتخار نیز داشت.

نابودى‏‏ زیربناى‏‏ اقتصاد مستقل ایران را نظام سرمایه‏دارى‏‏ جهانى‏‏- امپریالیسم هدف خود قرار داده است. هدف، برقرارى‏‏ روابط نواستعمارى‏‏ با ایران است. این برنامه امپریالیستى‏‏، به معناى‏‏ برباد رفتن استقلال سیاسى‏‏ ایران مى‏‏باشد. براین‏پایه است که در دوران کنونى‏‏ هدف مبارزاتى‏‏ براى‏‏ همه میهن دوستان و آزادیخواهان باید کوشش براى‏‏ به ثمر رساندن آماج‏هاى‏‏ مردمى‏‏ و ملى‏‏ انقلاب بهمن باشد. متحدان را باید حزب توده ایران از این جایگاه طبقاتى‏‏ و از بلنداى‏‏ این وظایف تاریخى‏‏ تعیین کند.

همانطور که دیده مى‏‏شود، پدیده «سیاست تفرقه‏اندازانه»، بروز ظاهرى‏‏ حقیقت دیگرى‏‏ است، بروز ناتوانایى‏‏ شناخت سیاست علمى‏‏ گذشته حزب توده ایران است، که باید آن را دوباره بازشناخت. براین پایه است که طبرى‏‏ همانجا مى‏‏گوید: «پدیده با ماهیت متفاوت است. ظاهر چیزى‏‏ دیگر و باطن امر چیز دیگر مى‏‏گوید.»

آرمان گرامى‏‏، شاید روزى‏‏ کسى‏‏ بتواند جمله آخر ابرازنظر شما را در مورد کوشش کنونى‏‏ نگارنده بر زبان آورد و بارى‏‏ دیگر نگارنده مورد سرکوفت قرار گیرد، که «کلاه سرت گذاشتند». اما باوجود این، مبارزه انقلابى‏‏ علیه پراکندگى‏‏ نظرى‏‏ و سازمانى‏‏ در حزب توده ایران و جنبش توده‏اى‏‏، تنهـا وظیفه مبرم و واقع‏بینانه و ضرورى‏‏ در دوران کنونى‏‏ است. و تا تحقق یافتن وحدت نظرى‏‏ و سازمانى‏‏ در حزب توده ایران و جنبش توده‏اى‏‏ به عنوان چنین وظیفه‏اى‏‏ باقى‏‏ خواهد ماند. زیرا تنها با برطرف شدن این پدیده نامتجانس و ناآشنا با سرشت حزب توده ایران، از نیروهاى‏‏ واپسگراى‏‏ داخلى‏‏ و خارجى‏‏ امکان ایجاد کردن سازمان‏هاى‏‏ موازى‏‏ و تحت کنترل گرفته مى‏‏شود. برنامه‏اى‏‏ که آن‏ها دنبال مى‏‏کنند تا بتوانند در طول زمان نابودى‏‏ فیزیکى‏‏ رهبرى‏‏ جاافتاده حزب را با تحمیل سیاست‏هاى‏‏ انحرافى‏‏ به کمک گروه‏هایى‏‏ که نادرست مى‏‏اندیشند و یا گرو‏هایى‏‏ که خود ساخته اند، جایگزین سیاست علمى‏‏ و انقلابى‏‏ حزب توده ایران سازند.

نابودى‏‏ فیزیکى‏‏ رهبران حزب و ایجاد سازمان‏هاى‏‏ موازى‏‏ و رهبرتراشى‏‏ یک وحدت دیالکتیکى‏‏ را در عملکرد ارتجاع داخلى‏‏ و خارجى‏‏تشکیل مى‏‏دهد!