نوار غزه – چرا تاریخچه این منطقه پرجمعیت برای درک منازعه فعلی کلیدی است ؟
با دستور وزیر دفاع اسرائیل برای محاصره کامل» منطقه محصور شده فلسطینی ها، تمرکز درگیری در خاورمیانه بار دیگر به نوار غزه بازگشته است.
عملیات نظامی اسرائیل، که شامل بمباران گسترده اقامتگاه ها است، به دنبال یک حمله غافلگیرانه در ۷ اکتبر توسط شبه نظامیان حماس است که از غزه به اسرائیل نفوذ کردند و بیش از ۹۰۰ اسرائیلی را کشتند آغاز شد. در حملات هوایی تلافی جویانه توسط ارتش اسرائیل علیه مردم غزه ۱۴۰۰ تن کشته شدند. این رقم در روزهای آینده می تواند افزایش یابد.
دستور قطع تمام مواد غذایی، برق و اب به غزه تنها وضعیت ساکنان را در انچه که “بزرگترین زندان روباز جهان” نامیده می شود، بدتر خواهد کرد.
اما چگونه غزه به یکی از پرجمعیت ترین نقاط جهان تبدیل شد؟ و چرا در حال حاضر خانه اقدام شبه نظامیان فلسطینی است؟ به عنوان یک محقق تاریخ فلسطین، من معتقدم که درک پاسخ به این سوالات زمینه تاریخی حیاتی برای خشونت فعلی فراهم می کند.
تاریخچه مختصری از غزه
نوار غزه یک قطعه زمین باریک در ساحل جنوب شرقی دریای مدیترانه است. تقریبا دو برابر اندازه واشنگتن دی سی. غزه در شمال و شرق اسرائیل و در جنوب مصر قرار دارد.
غزه که یک بندر تجاری و دریایی باستانی است، از دیرباز بخشی از منطقه جغرافیایی معروف به فلسطین بوده است. در اوایل قرن بیستم، عمدتاً اعراب مسلمان و مسیحی که تحت حکومت عثمانی زندگی می کردند، در آنجا سکونت داشتند.
هنگامی که بریتانیا پس از جنگ جهانی اول کنترل فلسطین را به دست گرفت، روشنفکران در غزه به جنبش ملی فلسطین پیوستند.
در طول جنگ سال ۱۹۴۸ که دولت اسرائیل تأسیس شد، ارتش اسرائیل ۲۹ روستا را در جنوب فلسطین بمباران کرد که منجر به فرار ده ها هزار روستایی به نوار غزه شد، که در آن زمان تحت کنترل ارتش مصر پس از اعلام استقلال اسرائیل بود. اکثر انها و فرزندانشان امروز در انجا باقی مانده اند.
پس از جنگ شش روزه اسرائیل و همسایگان عرب ان در سال ۱۹۶۷، نوار غزه تحت اشغال نظامی اسرائیل قرار گرفت. به گفته گروه حقوق بشری عفو بین الملل، این اشغال منجر به “نقض سیستماتیک حقوق بشر” ، از جمله مجبور کردن مردم به ترک زمین های خود، تخریب خانه ها و سرکوب حتی اشکال غیر خشونت امیز مخالفت سیاسی شده است.
فلسطینی ها دو قیام بزرگ در سال های ۱۹۸۷ تا ۱۹۹۱ و ۲۰۰۰ تا ۲۰۰۵ به امید پایان دادن به اشغال و ایجاد یک کشور مستقل فلسطینی کردند.
حماس، یک گروه شبه نظامی اسلامگرای فلسطینی با محوریت غزه، در سال ۱۹۸۸ برای مبارزه با اشغال اسرائیل تاسیس شد. حماس و دیگر گروه های شبه نظامی حملات مکرری را علیه اهداف اسرائیلی در غزه اغاز کردند که منجر به خروج یکجانبه اسرائیل از غزه در سال ۲۰۰۵ شد.
در سال ۲۰۰۶ انتخابات پارلمانی فلسطین برگزار شد. حماس رقیب سکولار خود فتح را که به طور گسترده به فساد متهم شده بود، شکست داد. انتخابات در غزه از سال ۲۰۰۶ برگزار نشده است، اما نظرسنجی های مارس ۲۰۲۳ نشان داد که ۴۵ درصد از مردم غزه در صورت رای گیری از حماس و ۳۲ درصد از فتح حمایت می کنند.
پس از یک درگیری کوتاه بین حماس و فتح در ماه مه ۲۰۰۷ ، حماس کنترل کامل نوار غزه را به دست گرفت. از ان زمان، غزه تحت کنترل اداری حماس بوده است، اگر چه هنوز هم توسط سازمان ملل متحد، وزارت امور خارجه ایالات متحده و سایر نهادهای بین المللی تحت اشغال اسرائیل می باشد.
فلسطینیان غزه چه کسانی هستند؟
بیش از ۲ میلیون نفر از ساکنان نوار غزه بخشی از جامعه ۱۴ میلیون نفری فلسطین هستند. حدود یک سوم ساکنان غزه ریشه های خانواده خود را در داخل نوار غزه ردیابی می کنند. دو سوم باقیمانده پناهندگان جنگ ۱۹۴۸ و نوادگان انها هستند که بسیاری از انها از شهرها و روستاهای اطراف غزه هستند.
فلسطینی های غزه جوان هستند: تقریبا نیمی از جمعیت زیر ۱۸ سال سن دارند. این منطقه محاصره شده نیز بسیار فقیر است و نرخ فقر ان ۵۳ درصد است.
با وجود این تصویر اقتصادی وحشتناک، سطح تحصیلات بسیار بالا است. بیش از ۹۵ درصد کودکان ۶ تا ۱۲ ساله غزه به مدرسه می روند. اکثر دانشجویان فلسطینی در غزه از دبیرستان فارغ التحصیل می شوند و ۵۷ درصد از دانشجویان دانشگاه معتبر اسلامی غزه که روز چهارشنبه مورد حملات هوایی اسرائیل قرار گرفت، زن هستند.
اما به دلیل شرایط محیط اطراف خود، جوانان فلسطینی در غزه زندگی رضایت بخش را دشوار می دانند. برای فارغ التحصیلان بین سنین ۱۹ تا ۲۹ سال، نرخ بیکاری ۷۰ درصد است. و یک نظرسنجی بانک جهانی در اوایل سال جاری نشان داد که ۷۱ درصد از مردم غزه علائم افسردگی و سطح بالای اختلال استرس پس از سانحه (PTSD) را از خود نشان می دهند.
عوامل متعددی وجود دارد که به این شرایط کمک می کند. یک عامل مهم محاصره فلج کننده و ۱۶ ساله ای است که اسرائیل و مصر با حمایت امریکا به غزه تحمیل کرده اند.
سالهای محاصره
مدت کوتاهی پس از انتخابات سال ۲۰۰۶، دولت بوش تلاش کرد حماس را از قدرت بیرون کند و یک رهبر رقیب از حزب فتح را که با اسرائیل و ایالات متحده دوستانه تر بود، وارد کند. در پاسخ، اسرائیل و مصر با حمایت امریکا و اروپا گذرگاه های مرزی را به داخل و خارج نوار غزه بستند و محاصره زمینی، هوایی و دریایی را اعمال کردند.
این محاصره که هنوز در حال اجرا است، واردات مواد غذایی، سوخت و مصالح ساختمانی را محدود می کند؛ رفت و آمد ماهیگیران غزه به دریا را محدود می کند؛ تقریبا تمام صادرات را ممنوع می کند؛ و محدودیت های شدیدی را برای حرکت مردم به داخل و خارج از غزه اعمال می کند. بر اساس امار سازمان ملل، در سال ۲۰۲۳، اسرائیل تنها به حدود ۵۰ هزار نفر در ماه اجازه خروج از غزه را داده است.
سالهای زندگی در محاصره فلسطینیان در غزه را ویران کرده است. ساکنان انجا اب کافی برای نوشیدن و بهداشت ندارند. انها با قطع برق مواجه هستند که هر روز ۱۲ تا ۱۸ ساعت طول می کشد. به گفته گروه حقوق پزشکی کمک های پزشکی برای فلسطین، بدون اب و برق کافی، سیستم مراقبت های بهداشتی شکننده غزه در “استانه فروپاشی” قرار دارد.
این محدودیت ها به ویژه جوانان و ضعیفان غزه را به شدت اسیب می زند. اسرائیل به طور معمول بیماران را از دریافت مجوز دریافت مراقبت های پزشکی در خارج از غزه محروم می کند. دانش اموزان باهوش با بورس تحصیلی برای تحصیل در خارج از کشور اغلب متوجه می شوند که نمی توانند غزه را ترک کنند.
کارشناسان سازمان ملل می گویند این محاصره طبق قوانین بین المللی غیرقانونی است. انها استدلال می کنند که محاصره به معنای مجازات جمعی فلسطینی های غزه است که نقض کنوانسیون لاهه و کنوانسیون ژنو است که ستون فقرات قوانین بین المللی را تشکیل می دهد.
پایانی برای رنج نیست
اسرائیل می گوید محاصره غزه برای تامین امنیت مردم ان ضروری است و زمانی برداشته خواهد شد که حماس خشونت را کنار بگذارد، اسرائیل را به رسمیت بشناسد و به توافقات قبلی پایبند باشد.
اما حماس همواره این اولتیماتوم را رد کرده است. در عوض، جنگجویان شبه نظامی در سال ۲۰۰۸ شلیک راکت ها و خمپاره های دست ساز را به مناطق پرجمعیت اطراف نوار غزه افزایش دادند و به دنبال فشار بر اسرائیل برای لغو محاصره بودند. انها در سالهای پس از ان به طور پراکنده به اسرائیل حمله کردند.
اسرائیل چهار حمله نظامی بزرگ به غزه در سالهای ۲۰۰۸ تا ۲۰۰۹، ۲۰۱۲، ۲۰۱۴ و ۲۰۲۱ را در تلاش برای نابودی توانایی های نظامی حماس اغاز کرد. در این جنگها ۴۰۰۰ فلسطینی و ۱۰۶ نفر در اسرائیل کشته شدند که بیش از نیمی از انها غیرنظامی بودند.
سازمان ملل تخمین می زند که در این مدت بیش از ۵ میلیارد دلار به خانه ها، کشاورزی، صنعت، برق و زیرساخت های اب غزه اسیب رسیده است.
هر یک از این جنگ ها با یک اتش بس شکننده به پایان رسید اما هیچ راه حل واقعی برای درگیری وجود نداشت. اسرائیل به دنبال جلوگیری از پرتاب راکت توسط حماس است. حماس و دیگر گروه های شبه نظامی می گویند حتی زمانی که اتش بس های قبلی را تایید کرده اند، اسرائیل به حمله به فلسطینی ها ادامه داده و از لغو محاصره خودداری کرده است.
حماس یک اتش بس طولانی مدت را در ازای پایان دادن به محاصره غزه توسط اسرائیل پیشنهاد کرده است. اسرائیل از پذیرش این پیشنهاد امتناع کرده و به موضع خود مبنی بر اینکه حماس ابتدا باید به خشونت پایان دهد و اسرائیل را به رسمیت بشناسد، پایبند است.
در ماه های منتهی به اخرین تشدید تنش ها، شرایط در غزه حتی بدتر شد. صندوق بین المللی پول در ماه سپتامبر گزارش داد که چشم انداز اقتصادی غزه همچنان وخیم» است. شرایط زمانی وخیم تر شد که اسرائیل در 5 سپتامبر اعلام کرد که تمام صادرات از یک گذرگاه مرزی کلیدی غزه را متوقف می کند.
بدون امید به پایان دادن رنج ناشی از محاصره، به نظر می رسد که حماس تصمیم گرفته است وضعیت موجود را در یک حمله غافلگیرانه به اسرائیلی ها، از جمله غیرنظامیان، تغییر دهد. حملات هوایی تلافی جویانه اسرائیل و تحمیل محاصره کامل» نوار غزه، رنج بیشتری را برای مردم عادی غزه به بار اورده است.
این یک یاداوری غم انگیز است که غیرنظامیان فشار این درگیری را تحمل می کنند.
*****
ماها نصار (Maha Nassar) دانشیار دانشکده مطالعات خاورمیانه و شمال افریقا در دانشگاه اریزونا است.
این مقاله در ۱۲ اکتبر ۲۰۲۳ https://theconversation.com.انتشار یافت و توسط “توده ای ها” ترجمه شد.